سه چیزت بِبایَد کَزو چاره نیست / وُزآن بر سَرْت نیز پَیغاره نیست:

خوری گر بپوشی و گر گُستَری؛ / سَزد گَر به دیگر سَخُن نَنْگَری

کزین سه گذشتی همه رنجِ آز / چه در آز پیچی، چه اَندَر نیاز

(شاهنامه، تصحیح دکتر خالقی مطلق)

سخنِ گرانمایۀ استاد، «خوردن» و «پوشیدن» و «بخشیدن» (= گستردن)، که کرانِ نیازهای آدمی در این جهان است، یادآور سخنی از حضرت رسول (ص) می باشد که فرمود: حَدَّثَنَا هَدَّابُ بْنُ خَالِدٍ، حَدَّثَنَا هَمَّامٌ، حَدَّثَنَا قَتَادَةُ، عَنْ مُطَرِّفٍ، عَنْ أَبِیهِ، قَالَ: أَتَیْتُ النَّبِیَّ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ یَقْرَأُ: أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ، قَالَ: " §یَقُولُ ابْنُ آدَمَ: مَالِی، مَالِی، قَالَ: وَهَلْ لَکَ، یَا ابْنَ آدَمَ مِنْ مَالِکَ إِلَّا مَا أَکَلْتَ فَأَفْنَیْتَ، أَوْ لَبِسْتَ فَأَبْلَیْتَ، أَوْ تَصَدَّقْتَ فَأَمْضَیْتَ

به معنی: «به نزدِ پیامبر (ص) رفتم و او أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ (التکاثر/۱) می خواند، فرمود: آدمی‌زاد گوید: مالم، مالم! ای آدمی‌زاد، آیا چیزی مالِ تو می‌تواند بود، مگر همان که می‌خوری و نیست می‌کنی، یا می‌پوشی و فرسوده می‌کنی، یا می‌بخشی و (به جهان پسین) می‌فرستی؟»

چنین نیز گزارش شده است:

رَسُولَ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: "یَقُولُ الْعَبْدُ: مَالِی، مَالِی، إِنَّمَا لَهُ مِنْ مَالِهِ ثَلَاثٌ: مَا أَکَلَ فَأَفْنَی، أَوْ لَبِسَ فَأَبْلَی، أَوْ أَعْطَی فَاقْتَنَی، وَمَا سِوَی ذَلِکَ فَهُوَ ذَاهِبٌ، وَتَارِکُهُ لِلنَّاسِ"

به معنی: «پیامبر (ص) فرمود: بنده می‌گوید: مالم، مالم! در حالی که بهرۀ او از مالش تنها سه چیز است: آن‌چه که می‌خورد و نیست می‌کند، یا می‌پوشد و فرسوده می‌کند، یا می‌بخشد و (پاداش آن را) دریافت می‌کند؛ و دیگر هر چه جز این‌ها است رفتنی است و آن را برای مردم به جای می‌گذارد»

۱. صحیح مسلم، ۴/۲۲۷۳، المحقق: محمد فؤاد عبد الباقی، الناشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت،

۲. الآداب/۳۲۱، البیهقی، الناشر: مؤسسة الکتب الثقافیة، بیروت - لبنان، الطبعة: الأولی، ۱۴۰۸ هـ